คชลักษณศาสตร์

                ตำรับมงคลลักษณะหัตถี ว่าด้วยช้างที่เป็นสวัสดิมงคล

                สิทธิการิยะ ฯ ลักษณะช้างที่เป็นมงคลควรเลี้ยงไว้ในบ้านเรือน หรือใช้งานนั้น ท่านกล่าวไว้ตามตำรามีด้วยประการดังต่อไปนี้
               

1.        ตาขาว กล่าวคือมีดวงตาขาวเรื่อ ๆ โดยทั่วไป เสมือนตาน้ำข้าว เฉพาะแก้วตาหรือที่เรียกว่าตาดำนั้น ใสเรืองรองเป็นประกายแก้วผลึก

2.        เพดานขาว กล่าวคือ มีเพดานปากขาวดุจเนื้อในของเผือกมัน หากจะดำหรือแดงก็เป็นค่อนข้างขาว โดยเสมอกัน

3.        เล็บขาว กล่าวคือ มักมีเล็บขาวเสมือนงาของมันเองทั้งหมด ขอบหนังหุ้มเล็บ สม่ำเสมอกัน

4.        พื้นหนังขาว  หรือคล้ายหม้อดินใหม่ กล่าวคือ พื้นหนังทั่วสรรพางค์กาย แม้จะไม่แลเห็นเป็นสีเผือกเหมือนควายเผือกก็ตาม แต่จะต้องออกสีเป็นคล้ายหม้อดินที่ใหม่ ๆ

           ยังไม่ได้ใช้เลยฉะนั้น

5.        ขนหางยาว กล่าวคือ ขนที่หางยาวเป็นพวงพุ่มลดหลั่นกันเกือบถึงน่องตอนล่าง ระหว่างส้นเท้าหลัง

6.        ขนขาว กล่าวคือ มีขนทั่วสรรพางค์กายขาวหรือนวล แต่ละขุมขนมีเส้นออกมา สม่ำเสมอกัน ขุมละ 1 เส้น และยาวสม่ำเสมอกันทั่วกาย

7.        อัณฑโคตร์ขาว หรือคล้ายหม้อดินใหม่ กล่าวคือ มีของลับเมื่อแข็งตัวโผล่ออกมาจากเบ้าจะขาวหรือสีเป็นดุจเนื้อเผือกมัน หรือดุจสีหม้อดินใหม่ ซึ่งมีค่อนข้างแดงอ่อน

          หมายเหตุ ลักษณะช้างมงคลทั้ง 7 นี้ ใช้ได้สำหรับช้างทั้ง 2 เพศ พึงเข้าใจว่า ช้างตัวผู้ท่านเรียกว่า “ช้างพลาย” ช้างตัวเมีย ท่านเรียกว่า “ช้างพัง) งาของช้างตัวเมีย ท่านไม่นิยมเรียกว่างา

                         แต่นิยมเรียกว่า “ขนาย” เพราะมันสั้นเพียงริมฝีปากช้างปิดเท่านั้น ยาวไม่เกินคืบ

                ลักษณะช้างเผือกงาเนียม

                ช้างเผือกงาเนียม เป็นช้างที่นับว่าเป็นมงคลชนิดหนึ่ง นับว่าเป็นช้างที่หายากมาก ในประเทศไทย ไม่มีเลย แต่เคยปรากฏว่า เคยได้งาช้างประเภทนี้ไว้กล่าวคือ งาสีดำ

อยู่ที่ศาลากลางจังหวดน่านในปัจจุบัน ชาวเมืองน่านนับถือเป็นงาช้างคู่บ้านคู่เมือง สืบเนื่องมาแต่โบราณกาล ช้างชนิดนี้ลักษณะ 3 ประการคือ

1.        พื้นหนังตามสรรพางค์กายดำ กล่าวคือ หนังไม่ถึงกับดำสนิท นักค่อนข้างออกเป็นสีแดง

2.        งามีลักษณะดังรูปปลีกด้วย กล่าวคือ  งาเป็นท่อนใหญ่ไม่สู้ยาวนัก แต่ค่อนข้างใหญ่กว่าช้างพลายธรรมดาทั่วไป

3.        เล็บดำ กล่าวคือ มีเล็บออกเป็นสีดำสนิททั่วไป ต่างกับช้างธรรมดาทั่วไปตรงที่ช้างธรรมดามีเล็บดำ ๆ ด่าง ๆ มีสีไม่เสมอกัน แต่ช้างชนิดดังกล่าวจะออกเป็นสีดำสนิทตลอดทั้ง 4 เท้า

ตระกูลช้างมงคล 10 ประการ

            ช้างมงคลที่นับว่า จะทำให้เจ้าของผู้นี้ไว้ใช้หรือเลี้ยงไว้ประดับบุญญาบารมี อันจะก่อให้เกิดความสุขความเจริญ เป็นสวัสดิมงคลแก่ตนและครอบครัวนั้น ท่านกล่าวไว้ในตำรามี 10 ชนิด ดังนี้

1.        ฉัททันต์หัตถี เป็นช้างที่มีลักษณะ เท้าแดง 1 ปากแดง 1 ตัว ขาวเผือกงาม บริสุทธิ์ประดุจสีเงินยวง 1

2.        อุโบสถหัตถี เป็นช้างที่มีสีกายเหลืองอร่าม ประดุจสีทอง

3.        เหมหัตถี เป็นช้างที่มีกาย ประดุจสีทอง

4.        มงคลหัตถี เป็นช้างที่นับว่าเป็นมิ่งมงคล มีสีกายดำปนเขียวประดุจนิลอัญชัน ถ้าไปอยู่บ้านเมืองใด เมืองนั้นบ้านนี้นจะมีแต่ความสุขความเจริญต่อไป

5.        คันธหัตถี เป็นช้างมีสีกายตัวดับไม้กฤษณา สังเกตได้ง่ายมาก คือมีกลิ่นผิวกายหอม 1 มูล ที่ถ่ายออกมาหอม 1

6.        ปิงคลหัตถี เป็นช้างมีหนังผิวกายสีทองแดง ตาค่อนข้างเผือกออกเป็นแดง ขนห่างแลดูคล้ายดอกบัวแดง

7.        ปัณฑรหัตถี เป็นช้างที่มีสีกายดุจเขาไกรลาศ กล่าวคือ มีหนังและขนขาวเลื่อมเป็นมันดุจสีหิมะที่ตกปกคลุมยอดเขาที่ต้องแสงอาทิตย์ ในตอนรุ่งอรุณ

8.        คังไคยหัตถี เป็นช้างที่เกิดอยู่ในเขตหัวเมืองที่ตั้งอยู่ใกล้กับแม่น้ำคงคา (ในประเทศอินเดีย)

9.        กาฬวกหัตถี เป็นช้างมีสีกาย ผิวหนังและขุมขนทั่วสรรพค์กายประดุจสีปีกกา หรือตระกูลช้างที่เกิดใกล้เขากาฬคีรี (ในประเทศอินเดีย)

หมายเหตุ  สำหรับช้างเผือก ที่อยู่ในสวนสัตว์เขาดินนวนา กรุงเทพมหานคร ซึ่งมีนามว่า “พระเศวตอดุลยเดชพาหน” ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ รัชกาลที่ 9 ปัจจุบันนี้เป็น

                ตระกูลช้างตามพหัตถี นับเป็นช้างเผือกพันธุ์พราหมณ์พงศ์ปัจจุบันมีอายุ 19 ปี สีกายคล้ายดอกบัวแดง เสียงดังประดุจศัพท์แตรงอน กำเนิดที่คลองท่อม จังหวัดกระบี่

                ภาคใต้ของประเทศไทย พบว่าเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2501